Öncelikle hepimize geçmiş olsun.
Deprem ile ilgili sizlere ve çocuklara faydalı olabileceğini düşündüğümüz bazı bilgiler derlerdik.
Deprem sonrası güvende olduğunuz bir alana geçtikten sonra deprem sırasında yaşadıklarınızı öncelikle sizler yetişkin olarak anlamlandırmaya ve duygularınızı dışa vurmaya odaklanabilirsiniz. Ani, sarsıcı ve pek çok açıdan yıkıcı bir toplumsal travma karşısında dimdik durmaya çalışmak size iyi gelmeyecektir. Korkuya, kaygıya, öfkeye, kedere mümkün olduğunca yer açın. Yakın çevrenizden bu konuda destek almak sizin ruhsal sağlığınız açısından kıymetli.
Okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklar yaşanan süreci anlamlandırmak isteyecektir. Onlara kısaca depremin ne olduğunu ve bundan sonrası için nasıl önlemler alabileceğinizi anlatın. Depremin insanlarda ne gibi duygular uyandırabileceğini söyleyin. Olay anını kısaca, duygu kelimeleri de kullanarak özetleyin. Mesela ‘ ikimiz evdeydik, yer sallanmaya başladı. Korktuk ve sarıldık. Deprem bitince güvenli bir alana geçtik. Şimdi güvendeyiz fakat şaşkınız ‘ gibi kısa bir özet olabilir. Ardından bulunduğunuz yerde belirlediğiniz güvenli alanları tanıtın, hazırladığınız çantaları gösterin.
Olağanüstü durumlarda normal davranmaya çalışmak yerine durumu kabul ederek günlük rutinlerinizi aldığınız yeni önlemler doğrultusunda yeniden düzenlemek önemli bir nokta. Önlemlerinizi mümkün olduğunca çocuklar da görsün, duysun hatta belki küçük tatbikatlarla deneyimlesin, dahil olsun. Belirsizlik durumlarında bize en iyi gelen şey kontrol edebildiğimiz noktaları fark etmektir. Bu tedbirler sizler için de rahatlatıcı olacaktır.
Çocuğunuz korku, endişe ya da öfke gibi duyguları yoğun ya da normale göre daha sık yaşayabilir, bazı çocuklarda fiziksel temas ihtiyacı artabilir. Normal koşullarda kendi yapabildiği konularda bile destek arayışında olmaları, hep sizin yanınızda olmak isteme, hızlı duygusal geçişler yaşama, yalnız uyumakta zorlanma gibi gerileme davranışları görülmesi muhtemeldir. Böyle durumlarda sakinleşene kadar yanında kalmanız, duygu yansıtması yaparak anlamlandırmasına destek olmanız ve sonrasında onu rahatlatacağını bildiğiniz seçenekler sunmanız oldukça önemli. sizin desteğinizle öz düzenleme yapabileceğini unutmayın.
Çocuğunuz duygularını ve düşüncelerini paylaşmak istemiyorsa lütfen zorlamayın. Zaman tanıyın. Bunun yerine depremle ilgili olsun/olmasın resim çizmek, dans etmek, müzik dinlemek ya da oyun oynamayı tercih edebilirler. Bazen olay tazeyken sergiledikleri sakin tutum, birkaç gün ya da hafta sonra yerini endişeye, olayı sık sık hatırlamaya, sormaya bırakabilir. Duygularını dışa vurmaya hazır olduğu zamanı kendisinin belirleyebilmesi kıymetlidir.
Çocuklar oyunla iyileşir. ‘Oyun oynamanın sırası mı şimdi? diye düşünebilirsiniz fakat onların zihinlerinde tüm bu yaşananları anlamlandırması ve çalışması için en güzel yöntem oyun. Çadır kurma, kurtarma, kaçma-kovalama, kule yapma-yıkma gibi oyunları tekrar tekrar oynayabilirler. Eğer istemiyorlarsa zorlamayın. Fakat kurdukları oyunlara davet ediyorlarsa, sizi zorlamayacak ölçüde dahil olmak onlara iyi gelecektir.
Bir yakınını kaybeden bir çocuğa bunu mutlaka güvendiği bir yetişkin söylemelidir. Saklamak, farklı bir açıklama yapmak onları çok daha güvensiz hissettirecektir. Okul öncesi ya da ilkokul çocukları için ‘ yaşamın sonu geldi’ gibi net bir ifade ile açıkladıktan sonra somutlaştırmak adına solan yapraklar örnek verilebilir. ‘ Şu an hepimiz çok üzgünüz fakat bir süre sonra tekrar hayat normale dönmeye başlayacak’ gibi bir açıklama ile zor duyguların da geçici olduğu vurgulanabilir.
Bizler için dahi medyadan depreme ilişkin haber akışlarını takip etmek oldukça can sıkıcıyken, bunu çocukların yanında yapmak son derece risklidir. Direkt olarak ilgileri ekranda değilken ya da sohbet içeriklerinizi dinlemiyor gibi görünürken bile her konuya hakim olduklarını unutmayın. Ajite görüntüler, yıkım, enkaz fotoğrafları, videoları, kayıpların sayıları, enkaz altındaki kişilerin durumları çocuklar için fazlasıyla sarsıcıdır. Bu dönemde her an dinleniliyor ve izleniyor olduğumuzu unutmadan hareket etmek yararlı olacaktır.
Doğal afetler sonrasında etik kuralları ihlal etmeden yapılan her türlü dayanışma, yardımlaşma ve destek yaraları sarmayı kolaylaştıracaktır. Hızlıca organize olarak desteğini esirgemeyen tüm insanlara teşekkürler.
Sevgiler
Pınar Bilir
Uzman Gelişim Psikoloğu & Oyun Terapisti
